Zapomniane dziedzictwo

Bystrzyca Kłodzka — miasto schodów, wież i tajemnic

Mniej znana perła Kotliny Kłodzkiej zachwyca unikalnym układem urbanistycznym i bogactwem zabytków

Kłodzko od zawsze przyciąga turystów i pielgrzymów, zwłaszcza latem, gdy wąskie uliczki wypełniają się tłumami. Kto jednak preferuje ciszę, spokój, a jednocześnie lubi odkrywać miejsca mniej oczywiste, powinien koniecznie wybrać się na wycieczkę krajoznawczą do Bystrzycy Kłodzkiej — nieco sennego miasteczka Kotliny Kłodzkiej. Wędrówka po jego tajemniczych zakątkach, zaułkach i klatkach schodowych potrafi zaskoczyć niejednego poszukiwacza historii i piękna.

Bystrzyckie stare miasto znajduje się na wysokim wzniesieniu, co nadaje mu niepowtarzalnego uroku. Panorama miasta zapiera dech w piersiach, szczególnie podziwiana z brzegu Nysy Kłodzkiej. To wyjątkowe geograficzne położenie miasta skutkowało ciekawymi rozwiązaniami architektonicznymi, takimi jak zabudowa tarasowa, wąskie, piętrzące się schody, strome ściany budynków czy urocze ogródki w niespodziewanych zaułkach.

Starówka Bystrzycy Kłodzkiej oferuje ciekawe widoki.
Foto: Anna Durecka

Historią pisana ogniem

Początki Bystrzycy Kłodzkiej sięgają XI wieku, gdy istniała tu czeska osada. W XIII wieku rycerz Havel z Lemberka założył w jej miejscu osadę dla niemieckich kolonistów, nadając jej nazwę Havelswerde, czyli „Kępa Gawłowa”. Już w 1319 roku Bystrzyca była zaliczana do miast królewskich i szybko stała się liczącym się ośrodkiem rzemieślniczym. W średniowieczu miasto posiadało szpital, wodociąg, a także radę miejską. Liczba mieszkańców w XV wieku sięgała około tysiąca osób. Miasto miało strategiczne znaczenie, co niestety czyniło je celem licznych najazdów. W 1429 roku zostało zniszczone przez taborytów, a w 1469 zdobyte i spalone przez wojska Wrocławia oraz biskupa wrocławskiego.

Mimo ponawianych ataków Bystrzyca Kłodzka nadal się rozwijała.
Foto: Anna Durecka

Mimo to Bystrzyca odradzała się i rozwijała, szczególnie dzięki rzemiosłu sukienniczemu. W XVI wieku miasto stało się ośrodkiem reformacji i schronieniem dla zwolenników różnych odłamów protestantyzmu, w tym szwenkfeldystów i anabaptystów. Po wykupie hrabstwa kłodzkiego przez Habsburgów w 1567 roku, Bystrzyca znalazła się pod ich bezpośrednim panowaniem. Wojna trzydziestoletnia (1618–1648) przyniosła kolejne klęski: grabieże, okupacje, rebelie chłopskie i przymusową rekatolizację, która zmieniła strukturę wyznaniową miasta. Wielokrotne pożary — m.in. w latach 1703, 1753 czy 1800 — niszczyły zabudowę, ale także zmuszały mieszkańców do ciągłych odbudów.

Mieszkańcy miasta nieustannie wymyślali siebie na nowo.
Foto: Anna Durecka

Po I wojnie śląskiej miasto znalazło się w granicach Prus. W XVIII wieku Bystrzyca była kilkukrotnie zajmowana przez Austriaków, a podczas wojny o sukcesję bawarską w 1779 roku wojska feldmarszałka Wurmsera zdobyły miasto, biorąc setki jeńców. XIX wiek przyniósł rozwój przemysłu zapałczanego. Powstały trzy fabryki zapałek, a miasto zyskało połączenie kolejowe. W tym czasie rozebrano także część dawnych murów miejskich, co symbolicznie zamknęło etap obronnego charakteru Bystrzycy.

Wszystko, co pozostało z czasów fortyfikacji miasta, to wieża obronna.
Foto: Anna Durecka

W 1945 roku, po zakończeniu II wojny światowej, Bystrzyca Kłodzka została włączona do Polski. Jej nazwa nawiązuje do przedlokacyjnej czeskiej osady, a samo miasto zachowało unikalny układ urbanistyczny i liczne zabytki, będąc dziś ważnym punktem na historycznej mapie Dolnego Śląska.

Bystrzyca Kłodzka zachowała swój unikalny układ.
Foto: Anna Durecka

Bogactwo zabytków

Spacerując po Bystrzycy Kłodzkiej, trudno nie zauważyć jej bogatego dziedzictwa architektonicznego, które przetrwało mimo licznych wojen, pożarów i zmian granic. Centralnym punktem miasta jest gotycki kościół pw. św. Michała Archanioła, wzniesiony pod koniec XIII wieku, wielokrotnie przebudowywany, a dziś stanowiący świadectwo wielowiekowej historii parafii i miasta. Wokół niego rozciągają się fragmenty średniowiecznych murów obronnych z pierwszej połowy XIV wieku, zachowane z Bramą Wodną, Basztą Kłodzką oraz Basztą Rycerską.

Miasto jest szczególnie bogate w zabytki architektury.
Foto: Anna Durecka

Na wzgórzu odnaleźć można także pozostałości XIV-wiecznej wieży warownej, będącej niegdyś częścią miejskich fortyfikacji. Wzdłuż rynku i przyległych ulic zachowały się renesansowe i barokowe kamienice z XVI i XVII wieku, zdobione szczytami, portalami i detalami, które do dziś cieszą oko miłośników architektury. Na środku rynku uwagę przykuwa kamienny pręgierz z 1556 roku — milczący świadek dawnych miejskich sądów i kar.

Jedynie kilka przepięknych kamienic odzyskało swój przedwojenny blask. Na jednej z nich zachował się, pięknie wyeksponowany po remoncie napis w języku niemieckim: Frühstück, czyli śniadanie.

Nie sposób pominąć ratusza, którego obecny, XIX-wieczny kształt kryje w sobie starszą wieżę pochodzącą z 1540 roku. W bliskim sąsiedztwie stoją także zabytki sakralne: kaplica św. Franciszka Ksawerego z 1681 roku, posąg św. Jana Nepomucena z 1704 roku oraz barokowa kolumna Trójcy Świętej z 1736 roku. Każdy z tych obiektów wpisuje się w unikalny klimat miasta, opowiadając własną historię. W dawnym zborze ewangelickim działa dziś Muzeum Filumenistyczne — jedyne w Polsce miejsce poświęcone historii ognia, zapałek i zapalniczek.

Wejścia do domów również mają swój urok w Bystrzycy Kłodzkiej.
Foto: Anna Durecka

W Bystrzycy Kłodzkiej warto także zwrócić uwagę na kościół pw. św. Jana Nepomucena z 1833 roku oraz kaplicę św. Floriana z XVIII wieku. Oba obiekty do dziś zachwycają prostotą i harmonią formy, charakterystyczną dla swoich epok.

Można również znaleźć idylliczne ogrody ukryte za rogami.
Foto: Anna Durecka

Posłowie

Szkoda jedynie, że tak wiele budynków dosłownie płacze za remontem. Jedynie kilka przepięknych kamienic odzyskało swój przedwojenny blask. Na jednej z nich zachował się, pięknie wyeksponowany po remoncie napis w języku niemieckim: Frühstück, czyli śniadanie.

Zaproszenie na śniadanie w Bystrzycy Kłodzkiej.
Foto: Anna Durecka

Zapraszam więc na śniadanie i nie tylko do Bystrzycy Kłodzkiej!